Serwis lem.pl używa informacji zapisanych za pomocą cookies (tzw. „ciasteczek”) w celach statystycznych oraz w celu dostosowania do indywidualnych potrzeb użytkowników. Ustawienia dotyczące cookies można zmienić w Twojej przeglądarce internetowej. Korzystanie z niniejszego serwisu bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zapisane w pamięci końcowego urządzenia. Pliki cookies stanowią dane informatyczne, w szczególności pliki tekstowe, które przechowywane są w urządzeniu końcowym Użytkownika i przeznaczone są do korzystania z serwisu lem.pl
- Jesteś tutaj:
-
Książki
-
beletrystyka
- Zagadka
Opowiadania
Zagadka zawiera te spośród opowiadań Lema, które nie należą do żadnych uporządkowanych cykli. Nie są to jednak utwory marginalne: niektóre z nich — jak Maska czy Pamiętnik — należą wręcz do najważniejszych, jakie Lem napisał. Pytania zadawane w tych opowieściach — o naturę Bytu i świadomości — to pytania fundamentalne, na które każdy z nas musi próbować odpowiedzieć, jeśli chce żyć autentycznie, rozumieć siebie i świat.
Komentarz Lema
W Non serviam wypowiedziałem żartobliwie i ryzykownie tezę, która zafascynowała amerykańskich specjalistów od komputerów i sztucznej inteligencji, że świadomość jest efektem ogromnych napięć i sprzeczności, że jej powstanie jest swoistym wybiegiem — nasadzeniem "czapki" tam, gdzie żadnej jednolitości nie ma. Świadomość w rzeczywistości jest korkiem pływającym na wzburzonych falach emocji i zaburzeń, które od spodu próbują ją tak czy inaczej ukierunkować, podczas gdy ona próbuje być zawiadowczynią tych wszystkich procesów. Czy tak jest istotnie? Nie mam pojęcia. To bardzo zuchwała hipoteza.
Zagadka
Ojciec Cynkan, Doctor Magneticus, siedział w swej celi i poskrzypując, gdyż umyślnie się nie maścił gwoli umartwienia, studiował komentarz Chlorfantego Omnickiego, mając na uwadze słynny ustęp szósty „O stworzeniu robotów”. Doszedł właśnie końca wersetu o zaprogramowaniu Wszechrzeczy i wodził w skupieniu wzrokiem po kartach, pokrytych barwnymi iluminacjami, wyjawiającymi, jak Pan, szczególnie upodobawszy sobie wśród metali żelazo, tchnął w nie ducha, gdy do celi wszedł cicho Ojciec Chlorjan i stanął skromnie u okna, nie chciał bowiem przeszkadzać znakomitemu teologowi w medytacjach.
Zagadki istnienia świadomości
Opowiadania Lema powstawały zawsze poddane dwu odmiennym rytmom: „po kolei” rodziły się fabuły różnego rodzaju, oparte o odmienne pomysły i literackie konwencje: „Pirxjady” obok kolejnych odcinków Dzienników gwiazdowych, bajeczne awantury Trurla i Klapaucjusza obok fikcyjnych recenzji czy wstępów do nie istniejących książek. Rządząca tym procesem zasada różnorodności powoływała do istnienia tomy śpiewające w różnych tonacjach naraz: Sezam, Inwazję z Aldebarana, Księgę robotów, Noc księżycową, Bezsenność, Powtórkę, Maskę.
Nota wydawnicza
Opowiadania zawarte w niniejszym tomie po raz pierwszy ukazały się:
- Szczur w labiryncie: pierwodruk "Przekrój" 1956, druk w zbiorze opowiadań Dzienniki gwiazdowe, 1957
- Inwazja: w zbiorze Inwazja z Aldebarana, 1959
- Przyjaciel: w zbiorze Inwazja z Aldebarana, 1959
- Inwazja z Aldebarana: w zbiorze Inwazja z Aldebarana, 1959
- Ciemność i pleśń: w zbiorze Inwazja z Aldebarana, 1959
- Młot: w zbiorze Inwazja z Aldebarana, 1959
- Formuła Lymphatera: w zbiorze Księga robotów, 1961
- Pamiętnik: w zbiorze Noc księżycowa, 1963
- Prawda: w zbiorze Niezwyciężony i inne opowiadania, 1964)
- Maska: w zbiorze Maska, 1976)
- Sto trzydzieści siedem sekund: w zbiorze Maska, 1976
- Zagadka: w zbiorze Pożytek ze smoka, 1993
- Materac: w zbiorze Zagadka, 1996
Zestawienie powyższych opowiadań zostało wydane w 1996 roku pod tytułem Zagadka przez oficynę Interart oraz w 2003 roku przez Wydawnictwo Literackie - jako dwudziesty trzeci tom Dzieł zebranych Stanisława Lema, pod redakcją Jerzego Jarzębskiego.