Przekładaniec to tom zawierający utwory sceniczne oraz scenariusze filmowe i telewizyjne Stanisława Lema. Dwa spośród z nich - adaptacje filmowe Pamiętnika znalezionego w wannie i Kataru - zostały dokonane przy współpracy Jana Józefa Szczepańskiego. Widowiska - szczególnie te z serii o profesorze Tarantodze - to utwory pełne groteskowego humoru, podobnie jest z brawurowym tytułowym Przekładańcem, który posłużył za scenariusz świetnego filmu Andrzeja Wajdy.

Czytelnik będzie mógł ocenić nadzwyczajną "filmowość" utworów Lema, ale dla reżyserów autor to zdradliwy - może dlatego tak niewiele jego dzieł umiano do dziś przedstawić na ekranie.

Czytaj więcej...

• posłowia prof. Jarzębskiego

Trudno przychodzi nazwać jakimś zbiorczym terminem teksty zamieszczone w tym tomie. Są pośród nich utwory sceniczne, są scenariusze filmowe oryginalne i oparte na istniejących już powieściach, jest wreszcie słuchowisko radiowe. Lem swym utworom spoza prozy narracyjnej i eseistyki nie poświęcał zwykle zbytniej uwagi; powstawały jakby na marginesie jego twórczości, drukowane były zazwyczaj w tomach zawierających poza nimi opowiadania – tych tomach „sylwicznych” i różnorodnych, jak Noc księżycowa, Bezsenność czy Maska, z których autor „wyczesywał” potem i składał w osobne cykle opowieści o Pirxie, Dzienniki gwiazdowe lub Cyberiadę. Rzeczy przeznaczonych do scenicznego czy filmowego wykonania nigdy wszelako tak nie wyodrębnił. Ukazały się jako osobny tom po raz pierwszy dopiero w roku 2000.

Debiut Lema jako dramatopisarza miał miejsce bardzo dawno: jeszcze w roku 1951, kiedy wraz z Romanem Hussarskim napisali czteroaktową sztukę – w duchu epoki „antyimperialistyczną” – pod tytułem Jacht „Paradise”. Potem jednak autor Solaris z pisarstwem scenicznym miał do czynienia tylko okazjonalnie, a jeśli nawet, to w tej dziedzinie tworzył raczej teksty żartobliwe. Jak więc w świecie Lema sytuuje się „sceniczność” jako pewien fenomen literacki, sposób mówienia i ukazywania świata?

Czytaj więcej...

Kiedy ostatnio, parę lat temu, wyraziłem zgodę na produkcję w telewizji zachodnioniemieckiej widowiska, opartego na Wyprawie profesora Tarantogi, wówczas zażądałem bardzo wysokiego honorarium. Było ono tak ogromne, iż oni protestowali, wyjaśniając mi, że nie ma w ogóle takiej stawki. Odpowiedziałem im wtedy, że to nie jest żadna stawka, tylko nawiązka za ból, bo wiedziałem, że potwornie to sknocą. I wie Pan, co zrobili? Potwornie sknocili!

fragment z książki Tako rzecze... Lem

• czytelnia

Widowisko w sześciu częściach

OSOBY:

PROFESOR TARANTOGA, siwobrody i siwowłosy, pod koniec mniej siwy i bez brody
MAGISTER JANUSZ CHYBEK, młodzieniec w okularach
ISTOTA Z ORIONA, dość typowa baba wiejska
TRZEJ KALENUSJANIE, łysi jak kolano
INŻYNIER Z PLANETY KALENUSJI
DOKTOR Z PLANETY KALENUSJI
ROBOT Z KWADRATOWĄ GŁOWĄ
UROCZA BLONDYNKA Z GRELIRANDRII
DYREKTOR NAUKOWY Z GRELIRANDRII
UCZONY I
UCZONY II
OBLICZE Z MGŁAWICY NGC
Kobiety przetelegrafowywane, dokonujące strip-teasu itp.

Czytaj więcej...

Na tom Przekładaniec składają się następujące scenariusze filmów, widowisk telewizyjnych i słuchowisk radiowych:

• Czy pan istnieje, Mr. Jones? (słuchowisko radiowe, pierwodruk "Przekrój" 1955, po raz pierwszy opublikowane w zbiorze opowiadań Dzienniki gwiazdowe, Iskry 1957)
• Wierny robot. Widowisko telewizyjne (po raz pierwszy opublikowane w zbiorze opowiadań Noc księżycowa, Wydawnictwo Literackie 1963)
• Wyprawa profesora Tarantogi. Widowisko w sześciu częściach (po raz pierwszy opublikowane w zbiorze opowiadań Noc księżycowa, Wydawnictwo Literackie 1963)
• Czarna komnata profesora Tarantogi. Widowisko telewizyjne (po raz pierwszy opublikowane w zbiorze opowiadań Noc księżycowa, Wydawnictwo Literackie 1963)
• Dziwny gość profesora Tarantogi. Widowisko telewizyjne (po raz pierwszy opublikowane w zbiorze opowiadań Noc księżycowa, Wydawnictwo Literackie 1963)
• Przekładaniec. Scenariusz filmowy (pierwodruk "Ekran" 1968, po raz pierwszy opublikowane w zbiorze opowiadań Bezsenność, Wydawnictwo Literackie 1971)
• Godzina przyjęć profesora Tarantogi. Słuchowisko radiowe (po raz pierwszy opublikowane w zbiorze opowiadań Powtórka, Iskry 1979)
• Noc księżycowa. Słuchowisko radiowe (po raz pierwszy opublikowane w zbiorze opowiadań Powtórka, Iskry 1979)
• Pamiętnik znaleziony w wannie. Scenariusz filmowy (napisany razem z Janem Józefem Szczepańskim, na podstawie powieści o tym samym tytule, po raz pierwszy opublikowany w zbiorze Przekładaniec, Wydawnictwo Literackie 2000)
• Katar. Scenariusz filmowy (napisany razem z Janem Józefem Szczepańskim, na podstawie powieści o tym samym tytule, po raz pierwszy opublikowany w zbiorze Przekładaniec, Wydawnictwo Literackie 2000)

Książka pod tytułem Przekładaniec ukazała się po raz pierwszy w 2000 roku w Wydawnictwie Literackim, jako dziewiąty tom Dzieł zebranych Stanisława Lema pod redakcją Jerzego Jarzębskiego.