Summa Lemologiae

Książka jest więc tylko po części taka jak jej bohater, choć wy­daje się równie jak on rozwichrzona i różnorodna. W istocie bar­dziej od swego „przedmiotu" oddana jest teorii: mniej zwraca uwa­gę na awanturnicze fabuły, więcej — na przygody intelektu. Z ty­mi ostatnimi nie zawsze poczyna sobie po myśli samego Lema. Szczególnie widać to tam, gdzie autorzy referatów sięgają po naj­nowsze języki teorii — takie na przykład, jak język feminizmu. Tu dochodzi do rozejść najbardziej spektakularnych, takich, które z trudem poddają się osądowi. Feministki mówią o Lemie rzeczy, które autora szczególnie rewoltują, ale ich teoretyczny dyskurs jest trudny do obalenia, sięga bowiem do motywacji psychoanalitycz­nych, a zatem funkcjonujących poza świadomością podmiotu dzia­łań. Jak się zdaje, Lemowi racjonaliście właśnie ten typ krytycznej egzegezy szczególnie trudno zaakceptować, bierze on bowiem w na­wias to, co autorowi najbardziej drogie: świadomą pracę dochodzą­cego do prawdy umysłu. Jego wyznawczynie ważą się za to twierdzić, że o pisarzu wiedzą rzeczy, o których on sam nie ma pojęcia, otwierają też całkiem nowe perspektywy lektury.

Książka jest przeglądem różnych metodologii i mód badaw­czych, na różnych też punktach twórczości skupia swą uwagę, co nam pozwala oglądać teksty Lema z wielu perspektyw, podziwiać ich rozwiązania filozoficzne, śledzić, w jaki sposób filozoficzna teo­ria zakotwiczona jest w obrazach świata, w działaniach bohaterów, jak wreszcie współpracuje ona z formułowanym równolegle świato­poglądem naukowym. Mniej tu może precyzyjnych wykładni po­szczególnych utworów, ale te, które są, dowodzą, jak wielkiej pracy trzeba, aby Lema czytać we wszystkich przekrojach jego zawrotnej intelektualnej komplikacji. Dowodzą też ponad wszelką wątpli­wość, że trud to opłacalny.
Z uwagi na ograniczone środki wybraliśmy do druku w niniej­szym tomie tylko teksty jakoś się „dopełniające", ale nawet i te artykuły musieliśmy skracać z uwagi na planowaną objętość książ­ki. W tym miejscu bardzo przepraszamy wszystkich Autorów za wynikłe stąd utrudnienia i konieczność ponownego redagowania ich tekstów. Przedstawiana Czytelnikowi edycja ukazuje się dzięki dofinansowaniu uzyskanemu z zasłużonej Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej. Równocześnie powstał film dokumentalny Stanisław Lem — przez Niemcy w kosmos literacki (2003), zawiera­jący między innymi rozmowy z pisarzem oraz przedstawiający rolę kultury niemieckiej w promowaniu twórczości Lema w literaturze powszechnej.

Ośrodek slawistyczny w Greifswaldzie, a więc prof. Ulrike Jekutsch ze swymi współpracownikami, redaguje wybór referatów, tym razem w języku niemieckim, dzięki czemu osiągnięcia kon­ferencji lemowskiej staną się dostępne dla osób zainteresowanych, a nie znających języka polskiego. .
Jerzy Jarzębski Andrzej Sulikowski