książki o Lemie

Numer specjalny Kwartalniku Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego. Czasopismo zawiera obszerne materiały z konferencji lemologicznej, która miała miejsce w październiku 2015 we Wrocławiu. 

"Quart"
Redakcja: Jarosz Andrzej, Okoń Waldemar
Wydawca: Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego
Rok wydania: 2015
Ilość stron: 247
Oprawa: miękka
Wymiar: 21.0x24.0cm
ISSN: 1896-4133

Stanisław Lem wciąż czeka na swojego biografa (może kiedyś zostanie nim jeden z felietonistów „Dwutygodnika”?). Na razie otrzymujemy świetnie napisane wspomnienia syna pisarza, do tej pory znanego głównie z roli tłumacza literatury anglojęzycznej. Tematycznie ułożona książka Tomasza Lema składa się z samych anegdot, którym towarzyszą zdjęcia-anegdoty. Przypomina pudełko belgijskich czekoladek – jest wielosmakowa, zaskakująca, elegancka. I nie można się od niej oderwać. Tomasz Lem w "Awanturach na tle powszechnego ciążenia" wspomina swego ojca. Malowniczy zbiór anegdot, impresji oraz scen z życia codziennego odkrywa przed nami inne oblicze autora światowych bestsellerów - mechanika samochodowego z zamiłowania, zapalonego narciarza, pasjonata słodyczy, chowającego papierki po cukierkach za szafą.

Juliusz Kurkiewicz "Dwutygodnik": cała recenzja

Kraków 2007
Wydawnictwo Znak
ISBN 978-83-240-0798-1

Gdzie można znaleźć komiksową adaptację Powrotu z gwiazd? Jakie były losy ekranizacji powieści Lema? Jak pisarz wykorzystał „organ Kurii Książęco-Metropolitalnej” do „uwodzenia panienek”? Czy kosmonauci powinni się zwracać do siebie „towarzyszu”? Dlaczego Philip K. Dick napisał na Lema donos do FBI? Co powinno znaleźć się na półce każdego fana Lema? I wreszcie: co to są sepulki?

Odpowiedź na te i wiele innych pytań przynosi książka Wojciecha Orlińskiego, która jest pierwszym przewodnikiem po życiu i twórczości jednego z najwybitniejszych polskich pisarzy. Informacje o dziełach Lema i ich losach, adaptacjach filmowych, najważniejszych poglądach i przekonaniach oraz o przyjaciołach i wrogach składają się na ten wciągający i dowcipnie napisany leksykon. W książce - obok reprodukcji okładek zagranicznych wydań i archiwalnych fotografii - nie zabrakło kultowych ilustracji Daniela Mroza i rysunków samego Lema. Obowiązkowa lektura dla wszystkich wielbicieli twórczości autora Solaris.

„Jeśli tą książką przekażę komuś bakcyla fascynacji Lemem, będzie to dla mnie dowodem na to, że warto było ją napisać. Mam też nadzieję, że przyda się ona innym, tym już uzależnionym. Chciałem, by było tu coś ciekawego także dla zagorzałych wielbicieli Lema, którzy chcieliby się dowiedzieć, jak jest po węgiersku „awruk”, jak w kolejnych wydaniach Dzienników gwiazdowych pojawiały się nowe i znikały stare opowiadania, jak w jednej ze swoich znanych powieści Lem opisał komunistycznego satrapę Janusza Wilhelmiego, kim był redaktor, który pierwszy podpisał z Lemem umowę wydawniczą, a także czy dlaczego różni szaleni naukowcy u Lema są tak do siebie podobni”.
ze wstępu Wojciecha Orlińskiego

Warszawa 1996
Wydawnictwo Naukowe i Literackie OPEN
ISBN 83-85254-36-6

Książka ta od wielu lat "wisiała w powietrzu", to znaczy była swoistym obowiązkiem humanistyki polskiej względem pisarza, który przekracza jako myśliciel standardy właściwe filozofującym literatom czy twórcom tuzinkowych eutopijnych lub dystopijnych wizji przyszłości ludzkiego gatunku. Przyznaję, że sam taką chciałem napisać i że Małgorzata Szpakowska w wielu punktach kontynuuje lub kontestuje moje pomysły. Lem rysuje się tu jako filozof zaangażowany w rozliczne spory decydujące o współczesnej wizji świata, Boga, człowieka, społeczeństwa czy wartości. Dzięki bardzo osobistemu zaangażowaniu w temat dzieło to jest przede wszystkim błyskotliwie napisanym esejem, wyrażającym silnie "ja" autorki, roztrząsające pytania, które i dla niej osobiście stanowią intrygujący problem

Jerzy Jarzębski

Książka ta jest pierwszą antologią filozoficznych tekstów Stanisława Lema. Redaktorzy tomu wyszli z założenia, że najlepszą formą prezentacji wciąż jeszcze nie w pełni zbadanej filozofii Lema będzie oddanie głosu jej twórcy. Wybrane teksty Lema zostały opatrzone obszernymi wprowadzeniami przygotowanymi przez badaczy filozoficznych aspektów jego twórczości. Celem tych wprowadzeń jest wskazanie historyczno-filozoficznego kontekstu rozważań Lema oraz ich aktualności. Całość zaplanowana jest na dwa tomy. W pierwszym tomie dominują zagadnienia z zakresu filozofii teoretycznej, takie jak natura umysłu i świadomości, miejsce rozumu w świecie, wirtualna rzeczywistość, rola przypadku w nauce i kulturze itd. W zbiorze znalazły się fragmenty takich dzieł Lema, jak: Dialogi, Summa technologiae, Filozofia przypadku, Golem XIV oraz artykuł Zasada antropiczna. Ponadto tom zawiera omówienia pewnych zagadnień filozoficznych obecnych w takich utworach Lema, jak: Solaris, Summa technologiae, Dziwne skrzynie Profesora Corcorana, Katar oraz Śledztwo. Całość wieńczy bibliografia wszystkich omawianych w tomie dzieł Lema.

"Filozoficzny Lem. Wybór tekstów Stanisława Lema i opracowania. Tom 1. Naturalne czy Sztuczne? Byt, umysł, twórczość".
Redakcja naukowa: Filip Kobiela, Jakub Gomułka
Autorzy tekstów o filozofii Lema: Krzysztof Argasiński, Jakub Gomułka, Paweł Grabarczyk, Jowita Guja, Wiktor Jaźniewicz, Filip Kobiela, Łukasz Kucharczyk, Szymon Piotr Kukulak, Tomasz Miller, Jakub „Preppikoma” Palm
Recenzent: Prof. dr hab. Jerzy Jarzębski
Redaktor: Bogdan Baran
Wydawca: Wydawnictwo Aletheia
Projekt graficzny serii: Grzegorz Laszuk
Rok wydania: 2021
Miejsce wydania: Warszawa
Ilość stron: 556
Oprawa: miękka
Format:  14,5x20,5 cm
ISBN: ISBN 978-83-67020-06-0

Książka prezentuje pracę doktorską, której ambicją było wykazanie, że pewne elementy pisarstwa Stanisława Lema mają charakter groteskowy.

"Groteska w twórczości Stanisława Lema"
Recenzent:Antoni Smuszkiewicz
Redakcja:Anna Smoczyńska
Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego
Rok wydania: 2005
Ilość stron: 212
Oprawa: miękka
Wymiar: 15.0x21.0cm
ISBN: 83-7326-303-9

Lem i tłumacze to wielogłosowy opis recepcji prozy jednego z najważniejszych polskich pisarzy, utrwalonych w różnogatunkowych świadectwach odbioru i ukazujący tę twórczość w szerokiej perspektywie międzynarodowej. Lem tłumaczy to pisarz nie tylko cieszący się zasłużoną sławą, oryginalny i nowatorski; to również twórca głęboko świadomy literackiego warsztatu, znakomicie władający polszczyzną i formami narracyjnymi.(z recenzji prof. Anny Legeżyńskiej)

"Lem i tłumacze"
Redakcja:Skibińska Elżbieta, Rzeszotnik Jacek
Wydawca: Księgarnia akademicka
Ilość stron: 405
Oprawa: miękka
Wymiar: 17.0x24.0cm
ISBN: 978- 83-7638-096-4

Kraków 1989
Wydawnictwo Literackie
ISBN 83-08-00646-0

Tom gromadzi eseje i rozprawy poświęcone najważniejszym problemom twórczości S. Lema. Teksty w nim zawarte stanowią drobny wprawdzie, ale dosyć reprezentatywny odprysk światowej eseistyki poświęconej twórczości naszego wybitnego pisarza. Obok wyraźnie anegdotycznych (Rottensteiner) pojawiają się wnikliwe analizy wykorzystujące (jak u Geiera) aspekty krytyki strukturalno-semiotycznej bądź psychoanalitycznej. Są też prace porównawcze lokujące (jak u Rothforka) pisarstwo Lema w kontekście fenomenologii czy filozofii Zen.

Książka nie pretenduje oczywiście do ogarnięcia całości światowej "lemologii", jej celem jest raczej pokazanie, jak patrzą na naszego pisarza zagraniczni badacze literatury. Kim on dla nich jest, czy czytają go tak samo jak my. Książka udziela odpowiedzina te i inne pytania, uświadamia też ponadto, że twórczość Lema budzi poza granicami naszego kraju oryginalne i często zaskakujące refleksje.

W niniejszej pracy, aspirującej do miana filozoficznej monografii, pogląd na świat Stanisława Lema uchwycony został na tle klasycznych w filozofii stanowisk i przedstawiony jako neolukrecjanizm. Człowiek jawi się w nim, jak u Lukrecjusza, jako emanacja Kosmosu. Dla obu tych posępnych racjonalistów, których dzielą dwa tysiąclecia, centralnymi kategoriami metafizycznymi są atom i przypadek, a rozumstanowi najgłębszą zagadkę, ale też jedyną pociechę. W odróżnieniu od Rzymianina, choć w duchu jego De rerum natura, przepojony chrześcijańską kulturą Lem mógł intelektualnie stawić czoła potędze nauki, zwłaszcza najnowszej. Nikt przed nim nie objaśnił tak dobitnie ludzkiego sensu jej dokonań

"Wielkość Lema i jego myśli - dowodzi Okołowski - polega na tym, że właściwie nie należy do konkretnych czasów, że ma wymiar ponadczasowy, klasyczny, że odsyła do samych źródeł i korzeni refleksji człowieka nad światem - a więc do filozofii starożytnej. Dochodzimy w ten sposób do kluczowe­go miejsca interpretacji Okołowskiego - iż filozofia Lema jest pokrewna myśli Lukrecjusza, że jest neolukrecjanizmem, że Lem to współczesny Lukrecjusz [...]. O ile wiem, ów pomysł interpretacyjny Okołowskiego jest całkowicie autorski, orygi­nalny, zaświadczający o prawdziwie filozoficznej inwencji autora pracy. Wydaje się również (i także na tym polega jego zaleta) niezwykle trafny, odkrywczy, a zarazem w swej odkrywczości naturalny, prosty i elegancki". (z recenzji Janusza Dobieszewskiego)

"Materia i wartości. Neolukrecjanizm Stanisława Lema"
Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego
Rok: 2010
Ilość stron: 562 s.
Oprawa: miękka
Wymiar: 140x205 mm
ISBN: 978-83-235-0664-5

Książka jest próbą interpretacji dwóch esejów Stanisława Lema – Dialogów i Summy Technologiae – jako rozbudowanego projektu autoewolucji gatunku ludzkiego, to znaczy przejęcia przez ludzi pełnej kontroli nad procesami ich własnego rozwoju biologicznego. Według przedstawianej tu interpretacji projekt ów jest rodzajem liberalnej utopii opartej na przeświadczeniu o racjonalności natury ludzkiej. Twórczość Lema jest analizowana na szerokim tle, zawierającym większość nurtów współczesnej refleksji naukoznawczej i społecznej.

"Między zwierzęciem a maszyną. Utopia technologiczna Stanisława Lema"
Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego
Ilość stron: 295 s.
Oprawa: twarda
Wymiar: 143x210 mm
ISBN: 978-83-229-2854-7

Wrocław 2006,
Seria Monografie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej
ISBN 83-229-2765-7

Książka Macieja Płazy jest pierwszym tak obszernym, syntetycznym opracowaniem problematyki epistemologicznej w twórczości jednego z najważniejszych polskich pisarzy ubiegłego stulecia. Przedstawia poznanie jako problemowe centrum pisarstwa Lema, organizujące jego wewnętrzną ewolucję, decydujące o doborze struktur gatunkowych i stylów, a także o jego miejscu w XX-wiecznej filozoficznej, antropologicznej i literackiej dyskusji na temat człowieka, kultury, technologii i przyszłości ludzkiej cywilizacji. Stanisław Lem, w ujęciu autora książki, jest myślicielem o niezrównanej erudycji, z jednakową łatwością posługującym się zarówno twardym filozoficznym dyskursem, jak i konwencjami literackimi, a także śmiałym reformatorem współczesnej prozy. Oprócz analiz poszczególnych tekstów ważne miejsce w książce zajmuje omówienie filozoficznych i literackich kontekstów, w jakich rozgrywała się kilkudziesięcioletnia przygoda poznawcza Stanisława Lema.

Praca Wojciecha Michery jest przedsięwzięciem wielowątkowym, wielopoziomowym i wielowymiarowym. Przedmiotem jej badania jest interpretacja opowiadania Stanisława Lema Maska. Mamy tu do czynienia z brawurowym esejem interpretacyjnym, którego autor, aby odsłonić i wydobyć cały potencjał znaczeniowy tego utworu, sięga po kolejne narzędzia z arsenału narratologii i poststrukturalizmu, tropi odniesienia psychoanalityczne i mitologiczne, dokonuje zestawień z wybranymi dziełami literackimi, malarskimi, filmowymi. Autor wykazuje się biegłością w "sztuce interpretacji", na co składają się: precyzja i uważność analizy, erudycja, giętkość i rozległość skojarzeń, ale też konsekwencja w prowadzeniu głównej linii postępowania interpretacyjnego.
Tytułowy wątek Pięknej jako bestii, "kobiety-monstrum", śledzony konsekwentnie, choć "oscylacyjnie", poprzez zestawienia z kolejnymi odniesieniami, służy tu, z jednej strony, jako ucieleśnienie przywoływanych analogii i zarazem źródło impulsów do poszukiwania ich w coraz to nowych obszarach, z drugiej zaś - jako czynnik demistyfikacji wszelkich koncepcji podmiotu i jego wytworów, które roszczą sobie prawo do całościowości, nieuwarunkowania, pierwotności czy ośrodkowości.

"Piękna jako bestia. Przyczynek do teorii obrazu"
Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego
Ilość stron: 414
Oprawa: miękka
Wymiar: 143x210 mm
ISBN: 978-83-229-2854-7

Książka ta poświęcona jest opisowi poetyki i interpretacji fantastyczno-naukowych powieści Stanisława Lema. Ograniczenie się wyłącznie do powieści autora o tak bogatym i różnorodnym dorobku wynika z przekonania, że monograficzne ujęcie twórczości Lema poprzedzone być winno szczegółowym zbadaniem różnych aspektów tego pisarstwa i różnych jego gałęzi.

Wydawca: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983
Ilość stron: 179 s.
Oprawa: miękka
ISBN: 83-01-05044-6

Kraków 2003
Wydawnictwo Literackie
ISBN 83-08-03298-2

Teksty tu zebrane są przeglądem różnych metodologii i mód badawczych, na różnych też punktach twórczości Stanisława Lenia skupiają swą uwagę, co pozwala nam oglądać utwory pisarza z wielu perspektyw, podziwiać koncepcje filozoficzne, śledzić, w jaki sposób filozoficzna teoria zakotwiczona jest w obrazach świata i w działaniach bohaterów. Analizy dowodzą, jak wielkiej pracy trzeba, aby Lema czytać we wszystkich przekrojach jego zawrotnej intelektualnej komplikacji. Dowodzą też ponad wszelką wątpliwość, że trud to opłacalny.

Praca w całości poświęcona eseistyce Lema, a dokładniej mówiąc, tej części, w której występuje on w roli literaturoznawcy. Andrzej Wasilewski podejmuje udaną próbę zaprezentowania Stanisława Lema jako w pełni profesjonalnego teoretyka, krytyka oraz badacza literatury. Książka świadomie pomija jakiekolwiek teksty literackie autora "Filozofii Przypadku", aby skupić się na przedstawieniu Lema jako niezależnego badacza, który konstytuuje własny system teoretycznoliteracki. Ambitne przedsięwzięcie naukowe, po raz pierwszy systematyzujące prekursorskie oraz często zapomniane dokonania Stanisława Lema w dziedzinie teorii literatury.

"Teoria literatury Stanisława Lema"
Promotor: prof. dr hab. Wojciech Soliński
Recenzent: prof. dr hab. Andrzej Skrendo, prof. dr hab. Dorota Heck
Redaktor: Anna Nowakowska
Wydawca: Forma
Zdjęcia: Magdalena Wójtowicz
Rok wydania: 2017
Miejsce wydania: Szczecin
Ilość stron: 332
Oprawa: broszurowa ze skrzydełkami
Wymiar: 18x18cm
ISBN: 978-83-65778-12-3

Kraków 2003
Wydawnictwo Literackie
ISBN 83-08-03343-1

Oddaję więc pod osąd czytelnika książkę, na którą składają się prace nieco obszerniejsze, poświęcone wybranym tematom pisarstwa Lema. Najważniejsze z tych tematów to kolejno: aspekty polityczne fantastyki, aksjologia i jej uwikłanie w problematykę przypadku, dzieje Rozumu, sprawa kontaktu z Obcością, krytyka współczesnej cywilizacji, proble lektury świata, relacji pomiędzy naturalnością i sztucznością, wreszcie ewolucja Lemowych światów jako odbicie ewolucji światopoglądu pisarza. Zamykają książkę refleksje nad terrorystycznym atakiem na Amerykę z punktu widzenia przewidywanych przez pisarza nurtów przemiany współczesnej nauki i technologii, Osoben miejsce zajmują w tym tomie analizy form dyskursu, opisujące role intertekstualności i relacje między eseistyką i fikcją literacką.

(fragment Wstępu)

Monografia wpisuje twórczość Stanisława Lema w główne nurty polskiej prozy powojennej, w tym w pokolenie Kolumbów, prozę małego realizmu, prozę pacyfistyczną oraz rozrachunki inteligenckie. Pozostawiając na marginesie futurystyczne wizje, historię filozofii i dyskusje z oświeceniem, autorka koncentruje się na wątkach, które dotyczą dwudziestowiecznej historii, odnoszą się do konkretnych wydarzeń historycznych oraz biograficznych doświadczeń. W książce poświęconej śladom Zagłady Żydów lwowskich obecnym w prozie Stanisława Lema, kontekst historyczny obejmuje okres od XIX wieku, gdy rozpoczęła się polonizacja galicyjskich Żydów, aż do lat siedemdziesiątych wieku następnego, kiedy to pisarz był inwigilowany przez bezpiekę. Tło dla interpretacji powieści realistycznych oraz fantastyczno-naukowych autora "Cyberiady" stanowią także nieznane do tej pory fakty z biografii pisarza. Dzięki licznym kwerendom archiwalnym możliwe było uzupełnienie wiedzy na temat międzywojennych oraz wojennych losów rodziny Stanisława Lema oraz sprostowanie kilku najczęściej pojawiających się w jego biografiach błędów.

"Zagłada i gwiazdy. Przeszłość w prozie Stanisława Lema"
Recenzent:prof. dr hab. Andrzej Zieniewicz
Redaktor:Anna Rąbalska
Wydawca: Wydawnictwo Naukowe UAM
Projekt okładki: Katarzyna Swinarska
Rok wydania: 2016
Miejsce wydania: Poznań
Ilość stron: 240
Oprawa: miękka
Wymiar: 15.5x22.7cm
ISBN:978-83-232-3047-2