Gdybyśmy żyli w królestwach, pierwszych ścinano by wszędzie futurologów.
Zapraszamy wszystkich na ciekawie zapowiadającą się debatę „Czy Lem był ostatnim futurologiem?” na temat osiągnięć i perspektyw futurologii, zorganizowaną przez Wydawnictwo Literackie i Krakowskie Biuro Festiwalowe z okazji obchodów dziesiątej rocznicy śmierci Stanisława Lema. Spotkanie uświetni udział Jerzego Jarzębskiego, Jacka Dukaja i prowadzenie Wojciecha Orlińskiego. Oczywiście tematem centralnym dyskusji będzie twórczość i dorobek autora „Solaris”.
Miejsce spotkania: Arteteka Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej (ul. Rajska 12, wejście od ul. Szujskiego), godzina 18.30, 7 kwietnia 2016 roku.
Sam Stanisław Lem nie ukrywał swojego krytycznego stosunku do futurologii, chociaż jego dokonania na tym polu wydają się być niepodważalne:
Muszę powiedzieć, że mam bardzo złe mniemanie o futurologii. Wszystkie jej proroctwa to kupa śmiechu. Zbyt dużo tego kupowałem i czytałem, ażeby mieć jeszcze jakiekolwiek złudzenia. Futurologom najbardziej zależało na takim przewidywaniu, które było w najwyższej cenie lub gwarantowało estymę u polityków. A ponieważ przewidywanie zajść polityczno-militarnych, za które oni przede wszystkim się brali, jest absolutnie niemożliwe, więc nic mądrego z tego wyjść nie mogło. Natomiast to, co ma rzeczywiste, choć upośrednione oddziaływanie, to znaczy technologiczne skutki badań podstawowych w nauce, nie interesowało ich zupełnie. Po pierwsze, problem ten w ogóle nie wydał się im istotny, a po drugie, nie mogli się z nim wybrać do szerokiej publiczności.
„Tako rzecze Lem. Ze Stanisławem Lemem rozmawia Stanisław Bereś”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002, str. 258
zobacz również: Co przewidział Lem
Główni „wygrani” tego nie całkiem demokratycznego plebiscytu to przede wszystkim „Dzienniki gwiazdowe” i opowieści z cyklu wspomnień Ijona Tichego (pięć opowiadań) oraz „Doskonała próżnia” i „Cyberiada” wraz z „Bajkami robotów” (po cztery). Łatwo z tego wywnioskować, że największym powodzeniem cieszyły się tutaj opowieści na poły poważne, na poły żartobliwe, żeniące groteskowy absurd z solenną filozoficzną refleksją. Trudno się dziwić: Lema specjalnością jest wszak przyrządzanie takich właśnie dekoktów, których smak jest osobliwie przełamany, niełatwy do rozpoznania. Więc niby śmieszne te historie — bo i jakże nie chichotać w trakcie lektury „Kongresu futurologicznego” czy „Tragedii pralniczej”, jakże nie bawić się „Elektrybałtem Trurla” czy „Profesorem A. Dońdą”? Ale w tej samej chwili dostrzeżemy, że nasza świetna „piętnastka” rozważa mimochodem najważniejsze pytania ludzkości: pytanie o istnienie i przymioty Boga („Podróż dwudziesta pierwsza”, „Non serviam”), pytanie o determinizm i wolną wolę („Maska”) i związany z nim dylemat, czy żyjemy w świecie naturalnym, czy sztucznie na nasze potrzeby stworzonym („Being Inc.”). Następnie idą pytania o przyszłość cywilizacji ludzkiej („Kongres futurologiczny”, „Profesor A. Dońda”), o szanse nadążenia stanowionym prawem za żywiołowością ekonomicznych przemian („Tragedia pralnicza”), wreszcie o niebezpieczeństwa, które pociąga za sobą nieopanowane dążenie do bogactw lub władzy („Trzej elektrycerze”, „Podróż trzynasta”, „Bajka o królu Murdasie”). A przecie i inne ważne sprawy Lem w swoich opowieściach rozważa: sięga do mrocznych i perwersyjnych zapętleń ludzkiego umysłu i erotyki („Sexplosion”, „Les Robinsonades”), do tajników artystycznej kreacji („Elektrybałt Trurla”), szuka fantomów dawno zmarłych osób w mechanicznych odruchach, które przyswoił sobie nieświadomy niczego stary robot („Terminus”). Poważne? Jeszcze jak! Ale przecie — jak się rzekło — zarazem groteskowe i śmieszne, bo wszak między powagą a śmiesznością nie ma zasadniczego rozdziału, a w twórczym myśleniu pomaga ten sam rodzaj wszystko w lot chwytającej inteligencji i zdolności kojarzenia, co w rozpoznawaniu komizmu. Jakoś to — może nieświadomie — rozumiemy i stąd wspólny — autora i czytelników — wybór piętnastu najlepszych opowieści jest jednocześnie wyborem tego stylu myślenia i pisania, który zaciera granice między powagą a żartem, nauką i mitem, pieczołowicie skonstruowanym modelem rzeczywistości i jej parodystycznym, szalonym odbiciem w sztuce i literaturze.
