Archiwum kategorii: nowe wydania

Diabeł i arcydzieło

Opublikowany przez

„Diabeł i arcydzieło. Teksty przełomowe” zawiera 20 publikacji praktycznie nieznanych, ukazujących się po raz pierwszy w postaci książkowej, pochodzących ze „złotego okresu” publicystycznego Lema. Pozostałe teksty stanowią prezentację odkryć, idei i hipotez, będących solą twórczości Stanisława Lema. Tom między innymi obejmuje:

LITERATURA:

diabel_i_arcydzielo

  • Diabeł i arcydzieło: tytułowy esej, po raz pierwszy w formie książkowej, recenzja twórczości Tomasza Manna. Żarliwy moralitet i credo Stanisława Lema.
  • Stochastyczny los dzieła: nowatorska koncepcja dzieła literackiego, potem wymyślona powtórnie i spopularyzowana przez Stanleya Fisha w postaci teorii rezonansu czytelniczego.
  • Kariera falsyfikatu: bezkompromisowa dekonstrukcja twórczości Kosińskiego.
  • Imię róży: teoria literatury w praktyce.
  • Philip K. Dick, czyli fantomatyka mimo woli: jeden z nielicznych autorów SF, którego twórczość Lem cenił, nazywając go „wizjonerem wśród szarlatanów”. Teraz wszyscy kochamy i czcimy PKD, ale w czasach, gdy propagował go Lem, Dick był uważany za pisarza drugiej kategorii.
  • Kosmos i fantastyka: pokazuje, jak literatura/kultura oswaja obszary, które wykraczają poza kategorie pojęciowe, jakimi operuje ludzki umysł.
  • Zakończenie metafuturologiczne: kultura, jako proteza i urządzenie samooszukujące się, którego zadaniem było zapewnienie przetrwania gatunku.
  • Unitas oppositorum: genialna analiza twórczości Borgesa, która zdaniem Lema stanowi jedność wykluczających się przeciwieństw.

NAUKA:

  • Dialog II: błyskotliwa odpowiedź na pytanie, dlaczego nie można skopiować ludzkiego umysłu. To samo odkrywa Roger Penrose 20 lat później w „Nowym umyśle cesarza”.
  • Wierzenia elektromózgów: Blade Runner 1960.
  • Chaos i Ład: wspaniały tekst, który na podstawie intymnej relacji urzędnika bankowego, jego ciotki purytanki i sublokatorki, pokazuje jak zmieniał się nasz naukowy światopogląd. Historia nauki od Ptolemeusza do Heisenberga w pigułce.
  • Szaleństwo z metodą: kolejna kultowa parabola Lema, który na przykładzie działań szalonego krawca pokazuje sposób działania matematyki, jako nauki.
  • Wykład inauguracyjny Golema. O człowieku trojako: tutaj Lem proponuje nowatorskie spojrzenie na ewolucję i formułuje jej trzy podstawowe zasady, z których pierwsza mówi: SENSEM PRZEKAŹNIKA JEST PRZEKAZ. Kilka lat później w swojej głośnej książce „Samolubny gen” Dawkins dojdzie do tych samych wniosków.
  • Otwarcie na świat: prorocza prognoza dotycząca rozwoju naukowego i ekonomicznego ludzkości
  • Nauka i wiara: na przykładzie pigułki antykoncepcyjnej (która wciąż budzi emocje) Lem pokazuje relacje i kolizje pomiędzy nauką a wiarą, a przede wszystkim wyzwania przed jakimi stanie religia w miarę postępu naukowo-technologicznego. Najwyższy poziom ekstrapolacji kolejnych stadiów rozwoju cywilizacji, kultury i techniki.
  • Inżynieria gwiazdowa: próba odpowiedzi z rozmachem na pytanie, czy człowiek zacznie kiedykolwiek działać w skali kosmicznej.
  • Historia jednego pomysłu: Kosmos jako Gra, w której reguły, czy prawa fizyki zostały podyktowane przez samych graczy. Maszynopis nigdy niepublikowany!
  • Zasada antropiczna: to jeden z tych tematów, do których Lem obsesyjnie wraca w swojej twórczości i próbuje go ugryźć z różnych stron. Kolejne podejście znajdujemy w tekście „Das kreative Vernichtungsprinzip. The World as Holocaust”.

FUTUROLOGIA:

  1. Maszyna fantomatyczna: precyzyjny opis perspektyw i zagrożeń, związanych z wirtualną rzeczywistością, która u Lema nosi nazwę FANTOMATYKI. Gotowy scenariusz „Matrixa”.
  2. Hodowla informacji: niezwykły projekt, który powraca potem u Lema w różnych wariantach, ale na razie nie doczekał się jeszcze realizacji
  3. Das kreative Vernichtungsprinzip. The World as Holocaust: kosmiczna ruletka. Kreacja przez destrukcję, czyli ulubione przez Lema połączenie zagłady, przypadku i statystyki w jedną spójną naukową teorię.

O SOBIE:

Ten dział ma nieco lżejszy kaliber i wagę gatunkową, jest bardziej osobisty, dzięki czemu czytelnik dostaje trochę wytchnienia oraz może poznać prywatne oblicze autora.
 
Czytaj dalej →

Ogród ciemności

Opublikowany przez

lem ogrod ciemnosciŻaden pisarz nie potrafiłby swobodnie poruszać się wśród tylu stylów i gatunków literackich, a zatem Stanisław Lem nie istnieje — uznał przed laty Philip K. Dick. Dwadzieścia utworów zawartych w niniejszym tomie zdaje się potwierdzać jego tezę. Opowiadania powstałe na przestrzeni niemal czterdziestu lat sprawiają wrażenie, jakby rzeczywiście nie mogły wyjść spod pióra tylko jednego pisarza. Choć mają i cechę wspólną: zdecydowana większość podszyta jest gorzką ironią. Z jej obecności tak autor tłumaczył się przyjacielowi i tłumaczowi Michaelowi Kandlowi:

Oczywiście, humor mój jest infernalny. O to właśnie szło, inaczej, myślę, lektura byłaby już nadto odpychająca. Lukier dowcipu osładza pigułkę tylko w momencie jej połykania, potem pozostaje gorycz, której, nie muszę chyba Pana zapewniać o tym, nie wymyśliłem sobie prywatnie, bo pochodzi ona raczej z zewnątrz, tj. ze świata, w jakim żyjemy.

list do Michaela Kandla, Kraków, 24 marca 1972

SPIS TREŚCI:

  • Ogród ciemności
  • Prawda
  • Sto trzydzieści siedem sekund („Cyberiada”)
  • Wyprawa trzecia, czyli smoki prawdopodobieństwa („Cyberiada”)
  • Cezar Kouska: „De impossibilitate vitae”; „De impossibilitate prognoscendi” („Doskonała próżnia”)
  • Altruizyna, czyli opowieść prawdziwa o tym, jak pustelnik Dobrycy Kosmos uszczęśliwić zapragnął i co z tego wynikło („Cyberiada”)
  • Horst Aspernicus: „Der Völkermord. I. Die Endlösung als Erlösung. II. FremdkörperTod” („Prowokacja”)
  • J. Johnson and S. Johnson: „One human minute” („Prowokacja”)
  • Alfred Zellermann: „Gruppenführer Louis XVI” („Doskonała próżnia”)
  • Ananke („Opowieści o pilocie Pirxie”)
  • Wyprawa szósta, czyli jak Trurl i Klapaucjusz demona drugiego rodzaju stworzyli, aby zbójcę Gębona pokonać („Cyberiada”)
  • Bajka o trzech maszynach opowiadających króla Genialona („Cyberiada”)
  • Reginald Gulliver: Eruntyka. („Wielkość urojona”)
  • Podróż jedenasta („Dzienniki gwiazdowe”)
  • Podróż ósma („Dzienniki gwiazdowe”)
  • Podróż dwudziesta druga („Dzienniki gwiazdowe”)
  • Podróż siódma („Dzienniki gwiazdowe”)
  • Kobyszczę („Cyberiada”)
  • Powtórka („Cyberiada”)
  • Czarne i białe

Czytaj dalej →

Planeta Lema. Felietony ponadczasowe

Opublikowany przez

planeta lema wydawnictwo literackie 2016Książka przedstawia wybór najlepszych felietonów i innych form publicystycznych, opublikowanych w ciągu półwiecza kariery pisarskiej Stanisława Lema. Zawiera 85 artykułów, pogrupowanych pod kątem tematycznym w pięciu działach: KULTURA – NAUKA – WYDARZENIA – PRZYSZŁOŚĆ – O SOBIE. Pierwszy z prezentowanych tekstów powstał w roku 1954, ostatni, zatytułowany „Głosy w sieci”, w 2006, przed samą śmiercią pisarza. Głównym kryterium wyboru była uniwersalność i ponadczasowość publikacji: większość przenikliwych obserwacji Lema pozostaje wciąż zaskakująco aktualna, jego najważniejsze prognozy i przewidywania okazały się trafione. „Planeta Lema” stanowi świadectwo wszechstronności wiedzy, zainteresowań i profetyzmu autora. Prawdziwa uczta zarówno dla miłośników twórczości autora „Solaris”, jak i osób, które po raz pierwszy mają do czynienia z fenomenem Lema.

Czytaj dalej →

„Fantastyczny Lem”

Opublikowany przez

Trzecie wydanie bestsellerowej książki „Fantastyczny Lem. Antologia opowiadań według czytelników”. Zbiór prezentuje piętnaście najlepszych opowiadań, wybranych w 2001 roku w rankingu internetowym przez fanów twórczości Stanisława Lema. Na ostateczną zawartość tomu wpływ miała również opinia samego autora oraz redaktora tomu i wybitnego lemologa, profesora Jerzego Jarzębskiego:

fantastyczny_lem_antologia_czytelnikowGłówni „wygrani” tego nie całkiem demokratycznego plebiscytu to przede wszystkim „Dzienniki gwiazdowe” i opowieści z cyklu wspomnień Ijona Tichego (pięć opowiadań) oraz „Doskonała próżnia” i „Cyberiada” wraz z „Bajkami robotów” (po cztery). Łatwo z tego wywnioskować, że największym powodzeniem cieszyły się tutaj opowieści na poły poważne, na poły żartobliwe, żeniące groteskowy absurd z solenną filozoficzną refleksją. Trudno się dziwić: Lema specjalnością jest wszak przyrządzanie takich właśnie dekoktów, których smak jest osobliwie przełamany, niełatwy do rozpoznania. Więc niby śmieszne te historie — bo i jakże nie chichotać w trakcie lektury „Kongresu futurologicznego” czy „Tragedii pralniczej”, jakże nie bawić się „Elektrybałtem Trurla” czy „Profesorem A. Dońdą”? Ale w tej samej chwili dostrzeżemy, że nasza świetna „piętnastka” rozważa mimochodem najważniejsze pytania ludzkości: pytanie o istnienie i przymioty Boga („Podróż dwudziesta pierwsza”, „Non serviam”), pytanie o determinizm i wolną wolę („Maska”) i związany z nim dylemat, czy żyjemy w świecie naturalnym, czy sztucznie na nasze potrzeby stworzonym („Being Inc.”). Następnie idą pytania o przyszłość cywilizacji ludzkiej („Kongres futurologiczny”, „Profesor A. Dońda”), o szanse nadążenia stanowionym prawem za żywiołowością ekonomicznych przemian („Tragedia pralnicza”), wreszcie o niebezpieczeństwa, które pociąga za sobą nieopanowane dążenie do bogactw lub władzy („Trzej elektrycerze”, „Podróż trzynasta”, „Bajka o królu Murdasie”). A przecie i inne ważne sprawy Lem w swoich opowieściach rozważa: sięga do mrocznych i perwersyjnych zapętleń ludzkiego umysłu i erotyki („Sexplosion”, „Les Robinsonades”), do tajników artystycznej kreacji („Elektrybałt Trurla”), szuka fantomów dawno zmarłych osób w mechanicznych odruchach, które przyswoił sobie nieświadomy niczego stary robot („Terminus”). Poważne? Jeszcze jak! Ale przecie — jak się rzekło — zarazem groteskowe i śmieszne, bo wszak między powagą a śmiesznością nie ma zasadniczego rozdziału, a w twórczym myśleniu pomaga ten sam rodzaj wszystko w lot chwytającej inteligencji i zdolności kojarzenia, co w rozpoznawaniu komizmu. Jakoś to — może nieświadomie — rozumiemy i stąd wspólny — autora i czytelników — wybór piętnastu najlepszych opowieści jest jednocześnie wyborem tego stylu myślenia i pisania, który zaciera granice między powagą a żartem, nauką i mitem, pieczołowicie skonstruowanym modelem rzeczywistości i jej parodystycznym, szalonym odbiciem w sztuce i literaturze.
Jerzy Jarzębski, posłowie „Top Fifteen”, w Stanisław Lem „Fantastyczny Lem”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2016, str. 497-498

Czytaj dalej →

Korzenie – drrama wieloaktowe

Opublikowany przez

lem korzenie sztuka o stalinieGroteskowa jednoaktówka w stylu Witkacego, prześmiewcza i szydercza, napisana pod koniec lat czterdziestych. Pisarz odczytywał dramat w prywatnym gronie, wcielając się w poszczególne postacie. Była to forma odreagowania socrealizmu oraz literackiej rozrywki, ale w czasach Stalinowskich taka zabawa mogła być śmiertelnie niebezpieczna. Tekst sztuki został przez Stanisława Lema tak skutecznie ukryty, że przez następne pięćdziesiąt lat – pomimo intensywnych prac poszukiwawczych – nie udało się go odnaleźć. „Korzenie” wypłynęły dopiero w dwa lata po śmierci pisarza, schowane głęboko na dnie maszynopisu innego niewydanego utworu, zatytułowanego „Sknocony kryminał”. Lem miał zwyczaj starannego palenia wszystkich tekstów, z których nie był zadowolony. „Sknocony kryminał” uniknął tego losu tylko dlatego, że pełnił rolę kamuflażu dla sztuki o Stalinie.

Czytaj dalej →